Cena
Mieczysław Romuald Cena (ur. 3 kwietnia 1908 w Jarosławiu, zm. 9 lutego 1990 we Wrocławiu) – polski uczony i działacz społeczny, profesor nauk weterynaryjnych, twórca polskiej zoohigieny
Po uzyskaniu (1926) matury klasycznej w Gimnazjum w Jarosławiu Mieczysław rozpoczął studia w Akademii Medycyny Weterynaryjnej we Lwowie. Był zawodnikiem Akademickiego Związku Sportowego i zdobył mistrzostwo Polski w rzucie oszczepem oburącz (1929) oraz zajął trzecie miejsce w pięcioboju lekkoatletycznym (1928). W roku 1932 uzyskał dyplom lekarza weterynarii. Następnie odbył służbę wojskową w Wołyńskiej Szkole Podchorążych Rezerwy Artylerii we Włodzimierzu Wołyńskim, którą ukończył jako prymus rocznika 1932/33 w oddziale służby weterynaryjnej. W końcu roku 1934 uzyskał doktorat nauk weterynaryjnych lwowskiej Akademii za pracę wykonaną pod kierunkiem prof. Alfreda Trawińskiego.
Pracę zawodową rozpoczął jako okręgowy lekarz weterynarii w Orzegowie
Mieczysław Cena jest uznawany za twórcę polskiej zoohigieny, specjalizował się również w bioklimatologii i ekologii stosowanej. Piętnastu jego uczniów uzyskało habilitację i profesurę. Wypromował dwudziestu dwóch doktorantów i był opiekunem ponad stu prac magisterskich. Stworzył polską szkołę naukową zoohigieny i dobrostanu zwierząt, która obejmowała interdyscyplinarne powiązania z bioklimatologią, budownictwem inwentarskim, mechanizacją zootechniczną, ekologią zwierząt gospodarskich oraz pogranicza zootechniki i medycyny weterynaryjnej.
Tytuł profesora nadzwyczajnego otrzymał w roku 1957, a profesora zwyczajnego w roku 1966. W latach 1964 –1965 był prorektorem Wyższej Szkoły Rolniczej.
Był popularnym wykładowcą (szczególnie w latach 80-tych XX wieku) i wychowawcą młodzieży w duchu patriotycznym i religijnym w niezależnych ośrodkach duszpasterstwa akademickiego. Był współpracownikiem ks. Aleksandra Zienkiewicza, a także ks. Franciszka Blachnickiego, założyciela Ruchu “Światło-Życie”. Był kuratorem Akademickiego Związku Sportowego we Wrocławiu.
źr.1
Centrum Inicjatyw Społecznych
Centrum Inicjatyw Społecznych w Orzegowie zostało oddane do użytku 28 marca 2014 roku.Na potrzeby tej społeczno-kulturalnej placówki zaadaptowany został wcześniej istniejący w tym miejscu budynek administracyjny wraz z innym zabudowaniem gospodarczym znajdującym się tuż obok ,należącymi do Miejskiego Przedsiębiorstwa Gospodarki Komunalnej .
W budynku głównym mieści się obecnie biblioteka ,a także pomieszczenia przeznaczone na działalność animacyjną dla różnych grup aktywności i kół zainteresowań oraz organizacji pozarządowych.
W mniejszym budynku na parterze znajduje się restauracja , zaś na poddaszu utworzona została Galeria Sztuki ,,Czapla”,która również jest siedzibą Towarzystwa Miłośników Orzegowa.
Pomiędzy budynkiem głównym,a drugim mniejszym należącymi do Centrum Inicjatyw Społecznych, administrowanymi przez Miejską Bibliotekę Publiczną, stworzona została dodatkowa przestrzeń integralnie wpisująca się w całość, która stała się miejscem wielu plenerowych imprez i wydarzeń.
źr.(1)
Chór Chopin
Chór Chopin założony został przez Adama Huloka 25 grudnia 1909 roku . Dyrygentem był Leon Poniecki .Początkowo chór ten zrzeszał 30 osób , w 1938 roku liczył już 280 członków , a tuż po wojnie aż 44o członków !
Członkowie chóru nie ograniczali się wyłącznie do śpiewu , często też wystawiali sztuki teatralne i operetki.
Do momentu gdy w 1934 roku utworzono w naszej parafii chór kościelny ,to wcześniej ,,Chopin”uświetniał wiele uroczystości i wydarzeń kościelnych.
Chór prowadziło w różnym czasie aż 11 dyrygentów, wśród nich m.in wybitny organista Otto Baron czy Alojzy Szopa , który co należy podkreślić w momencie przejęcia chóru miał zaledwie 16 lat.
Z początkiem lat 70.w związku z śmiercią dyrygenta chóru Ludwika Zdrzałka zawieszono działalność chóru Chopin.
Wielu jego byłych członków trafiło w późniejszym czasie do założonego w 1982 roku przez Stefanię Mzyk chóru parafialnego ,,Michael”
Chrobok
Maksymilian Chrobok urodzi się 11 sierpnia 1911 roku w niem.Bottrop. Po plebiscycie przybył do Polski do miejscowości Łańce .Tam w 1926 roku ukończył szkołę podstawową. W latach 1926-28 pracował jako robotnik rolny ,potem został górnikiem w kop. ,,Anna” w Pszowie .
W 1935 roku przyjechał do Rudy Śląskiej i podjął pracę w kopalni ,,Walenty Wawel” .Pod koniec 1939 roku dostał dowódcą plutonu w 73 Pułku Piechoty w Chorzowie.Został ranny w czasie jednej z walk o utrzymanie Biłgoraju, Zwierzyńca i Zamościa.
Gdy Niemcy zajęli Zamość uciekł ze szpitala i pieszo udał się do Rzuchowa. .Po powrocie został wywieziony do niemieckiego obozu Eckernfoerde. Stamtąd został przekazany do pracy w kop.,,Knurów” 22 lutego 1945 roku został aresztowany przez władze radzieckie pod zarzutem działalności w AK. Został wywieziony na Kaukaz, gdzie pracował w kopalni. W 1947 roku ponownie powrócił do Rzuchowa, a następnie do Rudy Śląskiej.
W 1956 roku po ukończeniu Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie podjął pracę w orzegowskiej kopalni ,,Karol” , najpierw w charakterze kierownika robót górniczych , następnie naczelnego inżyniera by przez następny okres aż do roku 1967 piastować stanowiska dyrektora kopalni.W tym czasie dla Orzegowa nastał czas wielkich z rozmachem przeprowadzanych przeobrażeń .Motorem napędowym większości prac wykonywanych w czynie społecznym był Maksymilian Chrobok, człowiek o niespożytej energii, , pełen pomysłów i inicjator przedsięwzięć mających na celu stworzenie silnej bazy sportowo -kulturalnej dla mieszkańców dzielnicy
W 1961 roku włączył się w życie społeczno-polityczne .Był radnym i zastępcą przewodniczącego Miejskiej Rady Narodowej .W latach 1968-71 był dyrektorem kopalni Bielszowice.w 1973 roku został Prezesem Przyjaciół Rudy Śląskiej i dyrektorem Miejskiej Izby Regionalnej ,.Odznaczony został Orderem Uśmiechu.
Zmarł 26 lipca 1983 roku. Pochowany został na cmentarzu komunalnym w Orzegowie.
Jego imieniem zostało nazwane muzeum miejskie w Rudzie Śląskiej , a także jedna z rudzkich ulic .
źr.(2)(5)
Ciężka atletyka
Sekcję ciężkiej atletyki (dziś rzadko stosowany termin,którym dawniej określano dziedzinę sportu , do której zaliczano zapasy i podnoszenie ciężarów.) w KS 27 Orzegów stanowili zawodnicy wcześniej uprawiający tę dyscyplinę w klubach ,,Wolność” i ,,Siła ‘’
W ten sposób do klubu trafili zawodnicy już w pełni ukształtowani.W zapasach szczególnie wyróżniali się
Fryderyk Jasiulek , Józef Gola , Paweł Ficek, ,Jan Breitkopf, bracia Leopold i Bernard i Hugo Gołąbkowie , Augustyn Duda ,Jan Hunger W podnoszeniu ciężarów najlepszymi okazali się Karol Gołąbek, Wilhelm Chwieja,Ewald Witek.
Sekcja ciężkiej atletyki KS27 Orzegów – 1930 rok
źr.(1)
Cmentarz Komunalny
Cmentarz komunalny znajdujący się przy ulicy K.A.Hlonda powstał tuż po wojnie, w momencie gdy ze względu na wysoki poziom wód gruntowych na cmentarzu parafialnym przy ul.Orzegowskiej zaprzestano pochówków.
Nekropolia stała się miejscem pochówku kilku pokoleń Orzegowa w tym uczestników powstań oraz II wojny światowej.W części północnej cmentarza wzdłuż ogrodzenia tuż po wojnie w znajdujących się tam mogiłach pochowani zostali jeńcy niemieccy z obozu jenieckiego, który znajdował się w tamtym czasie nieopodal, przy ulicy Bobreckiej.Groby te przetrwały do lat 60.
W dekadzie lat 60. w ramach szeroko zakrojonych czynów społecznych na terenie całego Orzegowa,na cmentarzu oddano do użytku Aleję Zasłużonych , gdzie miejsce spoczynku znaleźli powstańcy śląscy.
Przy alei postawiono pomnik ku czci bojowników o wyzwolenie narodowe i społeczne.
Na cmentarzu tym spoczywają m.in proboszczowie tutejszej parafii Wilhelm Salbert oraz Józef Grela,a także wielce zasłużony dla dzielnicy Maksymilian Chrobok ,dyrektor kop.Karol inicjator wielu pozytywnych przeobrażeń Orzegowa w latach 60.
Na przełomie stuleci zaczęto tworzyć po przeciwległej stronie ulicy gdzie znajdował się cmentarz nowe miejsce na pochówki .W tej części cmentarza komunalnego pierwszy pochówek nastąpił we wrześniu 2001 roku
żr.1
Cmentarz parafialny
Orzegowski cmentarz parafialny utworzony został w 1896 roku w czasie gdy zbudowano w naszej parafii pierwszy kościół .W kilka lat później na skutek gwałtownego przyrostu ludności w Orzegowie nastąpiła konieczność przebudowy kościoła .Wkrótce też powiększono również powierzchnię cmentarza .
Orzegowska nekropolia to miejsce wyjątkowe.W życiorysach spoczywających tu orzegowian zawiera się historia i tożsamość tego miejsca, tworzone przez burzliwy okres obydwu wojen światowych i powstań śląskich.
Odnajdujemy tu groby całego przekroju tutejszego społeczeństwa mówiące nam o historyczno-kulturowym bogactwie tej ziemii. Szczególną uwagę przyciągają nagrobne inskrypcje , niejednokrotnie pisane w języku niemieckim .Wielce wymowny dla tego miejsca jest monumentalny pomnik tragicznie zmarłych górników, ofiar katastrofy górniczej z 1898 roku w tutejszej kop.Gothard , a także górników kop.Karol ,którzy podczas pracy na powierzchni w 1945 roku polegli w wyniku ostrzału artyleryjskiego.
Ze względu na wysoki poziom wód gruntowych w 1945 roku zaprzestano pochówków , choć sporadycznie dokonywane były jeszcze do końca lat 50.Obecnie nagrobki starego cmentarza są wpisane w rejestr zabytków sakralnych .Od 2008 roku cmentarzem opiekują się członkowie TMO .Corocznie w Święto Zmarłych organizowana jest kwesta na rzecz ratowania starej nekropolii .
W 2021 roku zapadła decyzja o częściowym wznowieniu pochówków na wydzielonej części cmentarza , Aktualnie w związku z tym trwają prace przygotowujące miejsca dla zmarłych .Będą to zarówno kolumbaria i groby ziemne na urny ,a także piwnice grobowcowe na trumny.
żr.1
Cuber
Patrycja Cuber
Jedna z najbardziej utytułowanych i utalentowanych zapaśniczek ZKS Slavia Ruda Śląska .Startująca w wagach 73 i 76 kg ma za sobą już sukcesy w rywalizacji seniorek gdzie w 2022 roku zdobyła brązowy ,a w 2023 srebrny medal w Mistrzostwach Polski.Złoty medal zdobyła też w rozgrywanych w tym samym roku igrzyskach LZS.
Największe sukcesy odnosi w kategoriach młodzieżowych .Podczas Ogólnopolskiej Olimpiady Młodzieży w 2021 roku wywalczyła złoty medal wśród kadetek ,a w mistrzostwach kraju juniorek u-20 zdobyła srebro.(2022)
Największym do tej pory osiągnięciem Patrycji Cuber jest wicemistrzostwo Europy kadetek U-17 uzyskane na zawodach w Bułgarii
źr.(1)(5)
Cygan
Jan Cygan -orzegowianin ,jeden z sześcioosobowej grupy spadochronowo -wywiadowczej biorącej udział w osławionej działalności dywersyjnej na tyłach wroga w północno zachodniej części kraju.
27 listopada 1944 roku z pokładu samolotu transportowego dokonano zrzutu sześciu spadochroniarzy , zwiadowców Armii Polskiej w rejonie wsi Chartów w gminie Słońsk.Większość z nich pochodziła z Górnego Śląska i perfekcyjnie posługiwała się językiem niemieckim .Przebrani byli w niemieckie mundury ,wyposażeni w broń i niezbędne dokumenty pozwalające na przemieszczenie się od Berlina po Krzyż i Poznań .
Przesyłali do sztabu Armii Wojska Polskiego wywiadowcze meldunki radiowe o stanie liczebnym , ruchu wojsk , drogach transportowych , umocnieniach i marale w wojsku niemieckim .Czyny przez nich dokonane uznano za bohaterskie , gdyż nie mając wsparcia ludności cywilnej , nie posiadając bazy noclegowej i żywnościowej działali na obcym terenie wroga będąc nieuchwytnymi ,aż do wkroczenia wojsk polskich i radzieckich
Przeżycia i relacje szóstki bohaterów tamtych wydarzeń ukazały się w książce z popularnej serii wydawczej ,,ŻÓŁTY TYGRYS” wydawanej w latach 1957-1989 przez Ministerstwo Obrony Narodowej .
Jan Cygan po wojnie mianowany do stopnia kapitana rezerwy podobnie jak jego towarzysze broni otrzymał szereg oznaczeń , wśród nich m.in. Krzyż Srebrny orderu Virtuti Militari ,Krzyż Partyzancki .Medal Zwycięstwa i Wolności”srebrny medal,,Siły Zbrojne w Służbie Ojczyzny.
W okolicy lądowania szóstki zwiadowców w okolicy Słońska na cześć bohaterów postawiono pamiątkowy kamienny obelisk z tablicą z ich nazwiskami .
źr.(1)(2)
Czapla Witold
Witold Franciszek Antoni Czapla, (ur.2 lutego 1906 w Bytomiu – zm.7 maja 1958 w Orzegowie) z rodziny szlacheckiej, s. Kazimierza (Silesia) i Marii z d. Szeliska, absolwent Gimnazjum w Katowicach 1924, studiował med. UP 1925-28, UJ 1928/29 oraz na Uniwersytecie w Innsbrucku 1929-31, absolwent UP 1937, prezes KS 27 Orzegów , dr med., internista, po studiach lekarz w Mysłowicach, ppor. rez., ciężko ranny pod Pacanowem, jako inwalida wojenny zwolniony z niewoli, w czasie wojny lekarz w Orzegowie, po wojnie lekarz, internista i rentgenolog, członek PPS 1945-48, później bezpartyjny , działacz społeczny, Związany z KS 27 Orzegów w latach 1945-47 pełnił funkcję prezesa tego klubu..Pochowany w grobie rodzinnym w Katowicach, jego nazwiskiem w 1959 nazwano jedną z ulic w Orzegowie.
źr.(2)
Czyn społeczny
Czyn społeczny – w okresie PRL nazywano tak nieodpłatne prace wykonywane na rzecz ogółu, zwykle w dni wolne, przy czym soboty były ówcześnie również dniami roboczymi . Czyny społeczne najczęściej były organizowane przez zakłady pracy, szkoły, organizacje partyjne i młodzieżowe. W czynie społecznym były wykonywane prace, przez niektórych uważane za zbyteczne, które miały jedynie przekazywać ducha wspólnego dzieła dla kraju.
Masowe czyny społeczne w Orzegowie , miały miejsce głównie w dekadzie lat 60 i wbrew temu co mówi powyżej przytoczona definicja wikipedii na pewno nie były pracami zbytecznymi. To w tym czasie Orzegów zmienił całkowicie swe oblicze. Ogromne obszary nieużytków ,hałd i dawnych wyrobisk piasku zamieniono na tereny o charakterze sportowo-rekreacyjnym i kulturalnym .Diametralnie swój wygląd zmieniły wtedy też otoczenia budynków, które rękoma mieszkańców przeobrażono w parki i place zabaw.
Skala i wymierne efekty czynów społecznych w Orzegowie były tak duże i spektakularne ,że w dekadzie lat 60. aż 4 krotnie w corocznym konkursie na najlepiej zagospodarowaną dzielnicę Śląska i Zagłębia Orzegów zajmował I miejsce.
Motorem napędowym i inicjatorem większości prac społecznych przeprowadzanych na terenie naszej dzielnicy był ówczesny dyrektor kopalni Maksymilian Chrobok.
To załogi kopalń i koksowni wraz z tutejszymi mieszkańcami w znacznym stopniu przyczynili się do powstania u nas takich obiektów jak; kąpielisko, staw kajakowy, amfiteatr, lodowisko, stadion na Burlochu, hala sportowa , park Janka Krasickiego (obecnie młodzieży)
Czyn społeczny mieszkańców budynków przy ul.Warszawskiej
Czyż
Katarzyna Czyż ur.18 kwietnia 1977r.- lekkoatletka ,trenerka , nauczycielka wychowania fizycznego w szkole podstawowej nr 6.
Wychowanka klubu Pogoń Nowy Bytom, reprezentująca również AZS -AWF Katowice. Specjalistka biegów długich,w 2003 roku zdobywczyni brązowego medalu w biegu na 5000 metrów podczas lekkoatletycznych mistrzostw Polski.
Przygodę trenerską rozpoczęła od 2011 roku, nadal jednak czynnie trenuje i uprawia biegi osiągając wiele cennych sukcesów w biegach ulicznych, m.in.w 2016 roku zostaje najlepszą rudzianką podczas II Rudzkiego Półmaratonu.
Dzięki swej pasji i zaangażowaniu jej podopieczni , w większości uczniowie orzegowskiej szkoły podstawowej nr 6 pod jej trenerskim okiem osiągają bardzo dobre wyniki z medalami włącznie zarówno na mistrzostwach Śląska, jak i Polski .
Do najlepszych jej zawodników należą: Natalia Zawronek, Wiktoria Synowiec,Nicola Szeliga – Mistrzynie Polski Juniorek w sztafecie 4x400m, Patrycja Suchowiecka, Beniamin Jonas, Tymon Socha.
Jako trenerka i nauczycielka wraz z innymi nauczycielami wychowania fizycznego szkoły w której pracuje wniosła ogromny wkład w wyniki sportowe podopiecznych, które od lat plasują szkołę w czołówce najbardziej usportowionych szkół podstawowych na Śląsku.
W 2018 roku w Plebiscycie na najlepszego sportowca Rudy Śląskiej, zwyciężyła w kategorii trenera roku.Oprócz zajęć w szkole pracuje jako trenerka w swym macierzystym klubie Pogoni Nowy Bytom
źr(5)
***
– oznaczenia pod hasłami podają ( * …cyfra w nawiasie) numer pod którym w zakładce głównej Leksykonu Orzegowskiego znajduje się lista z przypisanymi pod te numery źródłami informacji wykorzystanymi całkowicie lub częściowo do utworzenia hasła.