Sokolnia

Sokolnia to  prężnie funkcjonujący w okresie międzywojennym i tuż po wojnie,  ośrodek  rekreacyjno – sportowy, sąsiadujący  z koksownią Orzegów. Nazwa tego terenu wywodzi się od  Towarzystwa Gimnastycznego  ,, Sokół” aktywnie działającej  na terenie całego kraju organizacji,  której celem  było podnoszenie sprawności fizycznej oraz rozbudzanie ducha narodowego.Obecnie na znacznym  terenie dawnej Sokolni znajduje się zakład producenta waty cukrowej ,,Admar Candy Floss”

 

Obszar dawnej ,,Sokolni”- na zdjęciu, widoczny u góry teren obecnego zakładu producenta waty cukrowej.Powyżej zakładu  staw.
( widok przed rewitalizacją terenów po koksowni)

 

Towarzystwa sportowe ,,Sokół ‘’narodziły się w drugiej połowie XIX wieku w krajach słowiańskich. Na terenie Polski  pierwsze gniazdo ,,Sokoła” powstało w 1867 rok, na Śląsku, konkretnie w Bytomiu zaczęło działalność w roku 1895. Mimo iż, władze pruskie z całą surowością przeciwstawiały się powoływaniu do życia polskich zrzeszeń i klubów sportowych w Orzegowie podjęto niezwykle energiczną walkę o zarejestrowanie tutejszego gniazda ,,Sokoła”Po kilku latach jego nieformalnego istnienia wreszcie w roku 1913 udało się zalegalizować Towarzystwo Gimnastyczne ,,Sokół”

 

Dopiero jednak po zakończeniu I Wojny światowej stowarzyszenie  to w pełni się uaktywniło i dynamicznie zaczęło się rozwijać. W 1919 roku, należało do niego 100 druhów, 30 druhen i 48 młodzików. Pod okiem instruktorów uprawiano przede wszystkim gimnastykę, ale także konkurencje rzutowe,oraz piłkę nożną. Z początkiem lat 30-tych Orzegowskich gimnastyków zaliczano do czołowych zespołów ,,Sokoła ’’ na Śląsku .Największe sukcesy odnosili bracia Wilhelm i Antoni Ślosarkowie ,Karol Pietruszka,Jerzy Szobert ,Stefan Kurczyk.

 

2 sierpnia 1936 roku w obecności starosty Tadeusza Szalińskiego, założyciela gniazda ,,Sokoła” w Orzegowie Teofila Bieniasza ,, naczelnika Gminy Piotra Tomanka oraz wielu innych zaproszonych gości, a także przy licznie zgromadzonej publiczności przy ulicy Cegielnianej obecnie Bobreckiej dokonano otwarcia budynku ,,Sokolni”- dużej sali gimnastycznej z przyległymi pomieszczeniami gospodarczymi. Sala ta służyła nie tylko sportowcom ale były tam organizowane bale i przedstawienia teatralne. Często wynajmowały ją orzegowskie stowarzyszenia.

 

 

Mapka ilustruje lokalizację obiektów , które znajdowały się na terenie ,,Sokolni”.
Widoczny jest tu zarys hali sportowej, a także tzw.tanzdilli – wiaty, pełniącej funkcję otwartego , zadaszonego miejsca które podobnie jak sala sportowa  służyło nie tylko członkom ,,Sokoła”ale również wielu orzegowskim stowarzyszeniom  organizującym   tu imprezy muzyczno-taneczne i przedstawienia.

Zaznaczone zostało też boisko i miejsce gdzie znajduje się staw.

W latach międzywojennych zagospodarowano leżący nieopodal budynku ,,Sokolni”staw , tworząc z niego kąpielisko.

 

 

 

 

 

Staw powstał w wyniku wybierania z tego miejsca glinki do pobliskiej  cegielni.W latach międzywojennych utworzone tam kąpielisko cieszyło się dużym powodzeniem wśród orzegowian. Można tam było nie tylko popływać, poskakać z trampoliny do wody, ale też popłynąć  kajakiem.
Gdy koksownia zaczęła korzystać z wody z tego stawu , budując na brzegu stację pomp, kąpielisko zlikwidowano.

 

 

Ten barak (,,buda”) jeszcze kilka lat temu znany nam był wszystkim jako zaplecze lodowiska z szatniami i wypożyczalnią łyżew. Wcześniej jednak zanim lodowisko powstało przed 1964 rokiem barak ten znajdował się przy ul. Bobreckiej na terenie Sokolni. Po wojnie mieściła się w nim szkoła górnicza ,następnie magazyn O.Z.R. harcówka i modelarnia.

 

 

Nowa siedziba KSMM – lata 30.

 

Na terenie Sokolni w jednym z parterowych budynków przy wtedy ul Cegielnianej swą siedzibę miało Katolickie Stowarzyszenie Młodzieży Męskiej (KSMM) Prawdopodobnie jego otwarcie i udostępnienie dla KSMM miało miejsce 20.11.1932 roku kiedy to poświęcenia ogniska (nazwa formy tej organizacji)dokonał urzędujący wtedy w naszej parafii ks.Paweł Sigulla.Z oddanego ogniska korzystały również inne organizacje takie jak;

1 – Katolickie Stowarzyszenie Młodzieży Żeńskiej
2 Koło Przyjaciół Młodzieży
3 Katolickie Stowarzyszenie Mężów

 

Na ulicy Bobreckiej w listopadzie 1942 roku Niemcy założyli obóz pracy.W kilku barakach przeciętnie przebywało 720 osób.Więźniowie pracowali w kopalni ,,Karol”.Byli to przeważnie jeńcy radzieccy, w jednym z baraków byli jeńcy angielscy i amerykańscy ..Po wojnie w miejscu obozu jenieckiego w lipcu 1945 roku otwarto obóz pracy przymusowej dla jeńców wojennych. Działał on do stycznia 1949 roku..W dniu 31 maja 1946 roku w obozie przebywało 226 jeńców, którzy pracowali na kopalni Karol ..Pojawia się też informacja ,że wcześniej już podczas I wojny światowej baraki te również stanowiły obóz jeniecki. Baraki wyburzono w latach 50.

 

W miejscu ,,Sokolni” obecnie znajduje się zakład produkujący znaną w kraju watę cukrową w kubkach , eksportowaną stąd m.in. do kilku państw Europy.Warto tu przyjrzeć się budynkowi z dwuspadowym dachem po prawej stronie zdjęcia.

 

 

Długi czas  powszechnie sądzono ,że po byłej sali ,,Sokoła” dawno już nie ma śladu. Firma ,,Admar Candy Floss” co widać doskonale na pierwszym umieszczonym w tym materiale zdjęciu utopiona gdzieś w gęstej zieleni była do momentu rozpoczęcia rekultywacji terenów  koksowni niemal niewidoczna i trudno przez to dostępna.Teraz gdy miejsce to jest widoczne już nawet od ulicy Hlonda i można tam było zajrzeć, uwagę zwrócił jeden z budynków znajdujących się na terenie tego zakładu.
Odświeżony z nową elewacją , na pozór wpisuje się w charakter sąsiadującej zabudowy zakładu.Widoczne pozostałości po łukach , dawnych sklepieniach nad zamurowanymi już w tej chwili otworami okiennymi wyraźnie jednak wskazują ,że w odróżnieniu od wszystkich pozostałych, znajdujących się tu nowo powstałych hal i budynków, ten był adaptowany i przerobiony z budynku wcześniej już tu istniejącego .

 

Kiedy przyjrzeć się tej archiwalnej fotografii naszej koksowni ,w prawym górnym rogu dostrzegamy , pisz wymaluj ten sam budynek , który obecnie znajduje się na terenie zakładu ,,Admar Candy Floss”  Stoi dokładnie w tym samym miejscu.Można więc zaryzykować z dużym prawdopodobieństwem ,że sala ,,Sokolni”  przetrwała do dnia dzisiejszego!!!

 

Z biegiem upływających lat miejsce to stawało się coraz bardziej zapomniane i już tylko istniejący tam staw przypominał o tym ,że kiedyś był to tętniący życiem ośrodek sportowy z halą sportową , boiskiem i naturalnym kąpieliskiem.I tylko dzięki temu stawowi , który obiegowo też do tej pory nazywany jest ,,Sokolnia” udało się zachować  tę nazwę do dziś.

 

 

Tak jeszcze  staw wyglądał kilka lat temu.Z chwilą gdy pojawiły się plany rekultywacji terenu byłej koksowni Orzegów można nawet było oczekiwać ,że projekt obejmie w jakiś sposób również ten staw i znajdzie się jakiś pomysł  na jego zagospodarowanie.

 

 

Dziś jak widać na zdjęciu staw całkowicie wysechł.Smutny to trochę obrazek , bo tym samym o Sokolni możemy już mówić tylko w czasie przeszłym.

 czerwiec 2024

Opracował ;Jerzy Porada